Hatıralarımız ne kadar doğru? Hafızamıza güveniyor muyuz? Yaşadığımız anılar, zihnimizde sonradan değişebilir mi? Diğerlerini düşünedururken en azından son sorunun cevabını şimdiden verelim: evet, değişebilir. Yapılan bir araştırma, belleğimizdeki bilgilerin çeşitli etkiler veya yönlendirmeler vasıtasıyla olduğundan farklı hâle getirilebileceğini ortaya koyuyor. 1974 tarihinde gerçekleştirilen araba kazası deneyi, bu durum için verilen tipik örnek. Psikolog Elizabeth Loftus, görgü tanıklarının ifadesi alınırken kullanılan dilin, olayın hatırlanma biçimine etkisi üzerine bir çalışma gerçekleştiriyor. Kaza görüntüleri izletilen gönüllülerden arabaların hızlarının tahmin edilmesi isteniyor. Bunu yaparken de aynı soru tipinin farklı versiyonları kullanılıyor. Örneğin, gruplara ayrılmış kişilerden bazılarına ‘’Arabalar çarpıştığında ne kadar hızlı gidiyorlardı?’’ sorusu yöneltilirken bir kısmına da ‘’Arabalar birbirleri ile temas ettiklerinde ne kadar hızlı gidiyorlardı?’’ diye soruluyor. Şaşırtıcı biçimde, soruyu yanıtlayanlar kullanılan fiile göre araçların hızlı veya yavaş olduğunu belirtme eğiliminde oluyor. İşte, hafızamızın ilginçliği.

Zihnimizle ilgili bir diğer enteresanlık, kitlesel boyutta aynı yanlış anımsamalara sahip olabileceğimiz olgusu. Buna, Mandela Etkisi adı veriliyor. Birçok kişi, Nelson Mandela’nın 1980’de bir hapishanede öldüğüne inandığını söylüyor. Gerçek şu ki Mandela, 2013 yılında vefat etmişti. Benzer yanılgılara bakacak olursak,

• Pikachu’nun kuyruğu: Çocukluğumda çok sevdiğim Pokemon çizgi filminde Pikachu isminde bir karakter vardı. Ben de dahil pek çok kişi, onun kuyruğunun uç kısmının siyah olduğu konusunda hemfikir. Ne yazık ki hafızamız bizi yanıltıyor. 
• Monopoly logosu: Monopoly logosundaki adamın gözünde aslında mercek yok.
• Hugo olayı: Koca bir nesil, Hugo programında bir yarışmacının, Tolga Gariboğlu’na küfür ettiğine inanıyor. Hatta, neredeyse o dönem programı takip edenlerden, sunucu hariç herkes! Olayın aslı, hâlâ gizemini koruyor.
• Anılar: Arkadaş gruplarında, anılar konuşulduğunda yeni yeni eklemeler yapan ve onaylanan kişiler de Mandela Etkisi’ne örnek verilebilir bence. 

Kafa karıştırıcı misalleri çoğaltmak mümkün. Özellikle, Google’da basit bir arama yapıldığında dahi karşımıza onlarca sonuç çıkıyor. Yani, bazı konularda hep beraber yanılıyoruz. ‘’Ocağı kapatmış mıydım?’’ ‘’Ütünün fişini çekmiş miydim?’’ gibi bireysel unutkanlıkları hatta az önce verdiğim eğlenceli örnekleri de kolayca kabul ediyorum. Tehlikeli bir boyut var ki o da delil bulunmayan ancak çoğunluğun aynı görüşte olduğu ciddi konular. Acaba toplumsal travmalar yaşıyor ve bazı olaylarda birbirimizi etkiliyor olabilir miyiz? Kişiliğimizi şekillendiren kimi yaşanmışlıklar, hobiler hatta fobilerde zihnimizin etkisi nedir? Kaç -bize göre- gerçeğimizde yanıldığımızın farkında bile değiliz? Nihayetinde, her şey o kadar da basit değil.

Şimdilerde günlük tutmaya niyetleniyorum. Yazma yeteneğimi geliştirmek, hafızamı güçlendirmek, olayları olduğu gibi hatırlayabilmek ve önemli anılarımı unutmamak için. Gerçeklerimi dış etkenlerin şekillendirmesini istemiyorum. Belki de ‘’Neden yazıyorum?’’ sorusunun cevabı budur. Mandela Etkisi’nden, kendi doğrularıma…